Elmas Nedir?
“Parlak, pahalı bir taştır” cevabı yeteri kadar tatmin etmiyorsa, fazla sıkıcı olmamaya çalışarak şöyle bir alternatif açıklama yapabiliriz:
Elmas, tamamen karbondan oluşan, doğada kendiliğinden meydana gelen, ender görülen bir doğal taştır. Araya kafa karıştırmadan bir iki bilimsel detay serpiştirecek olursak da; elmas dediğimiz materyalin, karbon atomlarının birbirine en güçlü kimyasal bağ olarak bilinen kovalent bağ ile bağlanmasıyla meydana geldiğini söyleyebiliriz.
İsmi (İng. Diamond) Antik Yunan’da “kırılamaz”, “değiştirilemez”, “parçalanamaz” gibi anlamlara gelen Adámas kelimesinden gelmektedir. Elmas, doğada bulunan en sert ve ısı iletkenliği en yüksek maddedir. Elmaslar, sertliklerinden dolayı, endüstriyel işlemlerde de sıklıkla kullanılmaktadır.
Karbonun doğadaki bir diğer modifikasyonu da grafittir. Fakat grafit oluşumunda atomlar arasındaki bağ elmasta olduğu kadar kuvvetli olmadığından, bu materyal daha yumuşak bir yapı gösterir.
Elmas Kömürden Oluşmaz!
Bu bilgi yukarıda da verilebilirdi tabii, fakat elmasın kömürün modifikasyona uğramasıyla meydana geldiği günümüzde pek çok kişinin doğru sandığı bir yanlış bilgi olduğundan, bu algıyı kırmaya yardımcı olması ümidiyle böyle bir alt başlık açmayı uygun gördük.
Tekrar edelim; elmas, kömürden oluşmaz!
Elmaslar Doğada Nasıl Oluşur?
Kolay değil… Elmaslar, dünyada bizim ayak bastığımız yüzeyin ortalama 100 – 200 kilometre altında, manto dediğimiz, çekirdeğin üzerinde bulunan bölgede çok yüksek sıcaklıklar ve basınç altında meydana gelirler. Günümüzde keşfedilen doğal elmasların önemli bir çoğunluğu, mantoda başlayan ve yüzeye kadar çıkan volkanik patlamalarla birlikte insanlar tarafından keşfedilebilecek seviyelere ulaşmışlardır.
Bunun yanı sıra, dünyaya düşen meteorların yüzeyde yarattığı ısı ve basıncın etkisiyle de elmas oluşumunun gerçekleştiği düşünülmektedir. Ayrıca, dünyaya düşen meteorların yüzeylerinde de elmas bulunabilmektedir- bunun en bilinen örneklerinden biri Sudan’da keşfedilen Almahata Sitta meteorudur.
Elmasları Bu Kadar Değerli Kılan Ne?
Evet- elmaslar değerli. Buna kimsenin bir itirazı yok. Peki neden? Bu taşları kimi zaman adına şarkılar – şiirler yazılacak, kimi zaman ise uğruna cinayet komploları kurulacak, savaşlar çıkaracak kadar değerli kılan şey(ler) ne?
Öncelikle belirtmek gerekiyor ki, burada tarihin ve kültürün rolü yadsınamaz. Tarih boyunca elmaslar pek çok kültürde güç, statü ve zenginlik sembolü olmuşlar, romantik aşkın en estetik ifade biçimlerinden biri olarak kendilerine yer bulmuşlardır. Krallar ve soylular tarafından kullanılan, mistik güçleri olduğuna inanılan bu taşlar; bir insana kendisini özel hissettirmenin belki de en etkili yolu olarak popülerliklerini hep korumuşlar, günümüzde de bu popülerlikten pek bir şey kaybetmemişlerdir.
Bunlara ek olarak elmasların bize ulaşana kadar geçirdiği milyarlarca yıllık yolculuk, doğallıkları, dayanıklılıkları, saf oluşları ve göz alıcı görünümleri, bu taşları eşsiz yapmakta, onlara ölçmesi güç bir değer kazandırmaktadır.
Pırlanta Nedir?
Elmas ve pırlanta sık karıştırılan iki terim. Aslında karıştırılmaları pek de sakıncalı sayılmaz çünkü bu ikisi birbirlerinden çok farklı değiller. Yine de, tam olarak aynı şey olduklarını da söyleyemeyiz. Basitçe, pırlanta, doğada bulunan elmasın belli bir şekilde kesilmesiyle ortaya çıkan üründür. Pırlanta kesim yapılmış elmasın 57 yüzeyi bulunur, ve hepimizin bildiği o çok popüler alt kısmı sivri -külahımsı- şekle sahiptir.
Elmasın Değeri Nasıl Ölçülür?
Pırlanta değerlemesinde göz önüne alınan, İngilizce isimlerinin baş harflerinden yola çıkarak 4C olarak adlandırılan dört önemli kriter vardır:
- Ağırlık (Carat) – Pırlantanın ağırlığı, karat olarak bilinen birimle ölçülür. (karatın boyut belirttiği yaygın sayılabilecek bir yanlış bilgidir) 1 karat 0,2 grama tekabül eder.
- Kesim (Cut) – Yukarıda da bahsettiğimiz gibi, pırlanta elmasın belli bir şekilde kesilmesiyle ortaya çıkıyor. Bu kesme işlemi de doğal elmaslara insanlar tarafından yapılan tek müdahale. Kesimin kalitesi, pırlantanın ışığı yansıtma ve kırma oranlarını direkt etkiler.
- Renk (Color) – Doğal olarak elde edilen elmasların renk tonları genelde beyaz/soluk sarı ve kahverengi arasında gidip gelir. Genel olarak, pırlantalar ne kadar renksiz ise o kadar değerlidir.
- Berraklık (Clarity) – Berraklık, pırlanta yapısındaki kusurların azlığını, saflık derecesini belirtir.
“Kanlı Elmas” Nedir?
Çoğu kişinin Leonardo DiCaprio’nun oynadığı 2006 yapımı film ile haberdar olduğu bu terim, en basit şekilde ifade etmek gerekirse, savaş bölgelerinden çıkarılan ve askeri operasyonları, terör saldırılarını ve benzer yıkıcı eylemleri finanse etmek için satılan elmasları tanımlamak için kullanılır.
Kanlı elmas ticareti ve sonuçları, küresel çapta ilk kez 1998 yılında, Global Witness adlı bir sivil toplum kuruluşunun Afrika’daki çatışmalar ve elmasların bu süreçlerdeki rolü hakkında hazırladığı “A Rough Trade” isimli raporla gündeme gelmiş, kısa bir süre sonra Birleşmiş Milletler tarafından da tanınmıştır. Günümüzde çeşitli ülkelerin kanlı elmas ticaretinin önüne geçmek için uyguladığı politikalar mevcuttur.
Dünyada Elmas Üretimi
Zamanında elmas madenciliği ağırlıklı olarak Afrika kıtasında yapılırdı. Günümüzde ise dünyanın pek çok köşesinde elmas madenciliği yapılmaktadır. Ürün hacmine göre dünyada elmas madenciliğinde ilk 5 ülke; Rusya, Botswana (Güney Afrika), Kongo Cumhuriyeti, Avustralya, ve Kanada olarak sıralanmaktadır. (Kaynak: NS Energy, 2020)
Yapay Elmaslar
Doğal elmasların ne olduğunu, jeolojik süreçlerin sonucunda doğada nasıl oluşup bize ulaştıklarını yukarıda anlattık. Yapay elmaslar ise -sentetik elmas olarak da bilinirler- laboratuvar ortamında, yapay yöntemler kullanılarak üretilen taşlardır. Bu yapay elmasların özellikleri, üretimlerinde kullanılan çok çeşitli yöntemlere göre değişiklik gösterir. Tabii ki doğal elmaslar kadar değerli değillerdir.